მჟავე კიტრი და შთაგონება

ერთხელ მეც შევალ კაფეში, პატარა მაგიდასთან დავჯდები, ორ ესპრესოს შევუკვეთავ და დაველოდები სანამ ვიღაც მოვა, წინ დამიჯდება და რამე საინტერესოს მომიყვება, მე ჩუმად მოვუსმენ. ზუსტად ასე იქცევა ჯიმ ჯარმუშის გმირი ფილმში “კონტროლის ზღვარი”. ერთ ასეთ ეპიზოდში კი უცნობი ასეთ სიტყვებს ამბობს:

ინსტრუმენტები, რომლებიც ხისგან არიან დამზადებულნი, მუდმივად გამოსცემენ ხმებს – რეზონირებენ. მათ თავისი მახსოვრობა აქვთ. ყველა ბგერა, რომელიც კი გაჟღერებულა მათივე მეხსიერებაში ინახება.

სანამ ესპრესოს დავლევ, მანამდე სახლში ვიჯექი, მჟავე კიტრს ვჭამდი და შთაგონებაზე ვფიქრობდი. საიდან მოდის შთაგონება? როდის მოდის? რატომ მოდის? რატომ მიდის? საერთოდ შთაგონების შესახებ განსხვავებული აზრები არსებობს. ძველ ბერძნებს მუზების სჯეროდათ, მუზების რომლებიც მათთან მივიდოდნენ (მიფრინდებოდნენ) და ისინიც ამ დროს  ხელოვნების განსაკუთრებულ ნიმუშს შექმნიდნენ. ქრისტიანობაში შთაგონების წყაროდ ხვთიური ძალებს თვლიდნენ.

ამ მოსაზრებების მისამართით საწინააღმდეგოს ვერაფერს ვიტყვი, ალბათ, ყველა ადამიანის შემთხვევაში ინდივიდუალურად ხდება შთაგონების მობრძანება. აი, მაგალითად მოცარტი, როცა მუსიკას ქმნიდა წვერს არ იპარსავდა, რადგან ეგონა რომ მუზები მის წვერში იბუდებდნენ.

ინგლისელი ფილოსოფოსი ჯონ ლოკი შეეცადა ადამიანის ცნობიერების მოდელი შეექმნა. მისი აზრით, ადამიანის ცნობიერებაში იდეები რეზონანს და ასოციაციებს იწვევენ, რისი პროვოცირება ერთ სიტყვასაც კი შეუძლია. როგორ რეზონანს და ასოციაციებს გამოიწვევს ესა თუ ის სიტყვა ადამიანში, ეს უკვე კონკრეტულ პიროვნებაზეა დამოკიდებული. ბოლო ხანს ერთმა შემთხვევამ გამაკვირვა, როცა მეშახტის გაგონებაზე წარმოვიდგინე ადამიანი, რომელსაც თავზე სპეციალური ჩაფხუტის მაგივრად, შლაპა ეხურა, შლაპაზე კი ციცინათელა ჰქონდა მიმაგრებული. (ღიმილი)

აქედან გამომდინარე ვფიქრობ, რომ ადამიანის გონება მუსიკალურ ინსტრუმენტს ჰგავს, შთაგონება მასზე დამკრელს, იდეები კი აჟღერებულ მუსიკას. ახლა არ მითხრა დამკრელები ვინღა არიანო. “დამკვრელი” შეიძლება იყოს ნებისმიერი რამ: რაიმე ფრაზა, წიგნი, მუსიკა, ფილმი, ფოტო, ნახატი,უცნაური ან ჩვეულებრივი ამბავი, ბუნებაში გასეირნება, მოკლედ ყველაფერი ის რასაც ძლიერი გრძნობის და შთაბეჭდილების გამოწვევა შეუძლია. სულ ესაა შთაგონების მოქმედების პრინციპი.

მთავარი კი მაინც “ინსრუმენტია”. (რომელიც შენს მეზობელს საერთოდ არ აქვს) კარგად აწყობილი “ინსტრუმენტისათვის” კი შემეცნებაა აუცილებელი. ბევრი ინფორმაციის შესრუტვა. ბევრი გრძნობები. ამ ყველაფერს გონაბა თავისით აფორმატებს და ერთ მთლიან ინსტრუმენტად გარდაქმნის, რომლის კეთებაც დაუსრულებლად მიმდინარეობს, სანამ ადამიანი ცოცხალია.

შენი არ ვიცი, ჩემო ჰანა, და მე ვისურვებდი რომ ჩემი “ინსტრუმენტი” ფორტეპიანო იყოს – შავი ან წითელი. პრინციპში საქსაფონიც კარგი ვარიანტია, თუნდაც საყვირი, ან ფლეიტა, გიტარა, ვიოლინოც კარგია, მაგრამ ფორტეპიანო სულ სხვაა.

თუ ყველაფერი ლოგიკურად ვერ დავაკავშირე, არაუშავს, ხშირად შთაგონებაც ალოგიკურია ხოლმე.

პ.ს. მადლობა მჟავე კიტრს შთაგონებისათვის.