დედოფლის გუშაგი

ჩატურანგა გამიგია, ჭადრაკიც გამიგია, მაგრამ ეს ოთხი ჯენლტმენი რა თამაშს თამაშობს ვერ გავიგე. ყველას სათითაოდ აუღია დედოფალი და ჩაფიქრებულან. ნახატს ”თამაშის თეორია” ჰქვია, როგორც ჩანს რაღაც ახალი გამოიგონეს. ეს ხუმრობით, მაგრამ ჭადრაკის ისტორიაში ნამდვილად არსებობს ერთი საინტერესო პარტია, სადაც ერთ-ერთი მოჭადრაკე, დედოფლის სანაცვლოდ ზედმეტ ცხრა პაიკს განალაგებს დაფაზე და ისე იწყებენ თამაშს. აინტერესებდათ ერთი დედოფალი უფრო ძლიერი იყო თუ ცხრა პაიკი. ეს პარტია შორეულ 1846 წელს გათამაშდა. აი, საწყისი პოზიცია ასე გამოიყურება:

ხო, მართლა. სანამ მოჭადრაკეები ჭადრაკის დაფას მიუსხდებოდნენ, მანამდე მათ ცალ-ცალკე წაივარჯიშეს. აბა როგორ. ზოგს ჰგონია, რომ ჭადრაკის თამაშს მარტო დიდი ტვინი სჭირდება და მეტი არაფერი, თუმცა არც ეგრეა საქმე. ამ გენიალური თამაშის გროსმასტერულ დონეზე სათამაშოდ, გარდა ჭკუისა, აუცილებელია როგორც ფიზიკური, ასევე ფსიქიკური სიძლიერე, მაქსიმალური კონცეტრაცია და ა.შ. დანიელი მხატვარი-კარიკატურისტის, ბიდსტრუპ ჰერლუფის (Bidstrup Herluf) ნახატი ასახავს წინასამატჩო მზადებას.

მოკლედ, დაიწყო ჭადრაკის თამაში. პირველ სვლას მეორე მოჰყვა, მეორეს მესამე… საბოლოოდ, თეთრები საკმაოდ სწრაფად დამარცხდნენ. ერთი დედოფალი უფრო ძლიერი ფიგურა აღმოჩნდა ვიდრე ცხრა პაიკი. მართალია იმ დროს, როცა ეს პარტია გათამაშდა, მოჭადრაკეები პაიკებს არ წყალობდნენ და მათი გამოყენებაც არ იცოდნენ კარგად, მაგრამ ფაქტი ფაქტად დარჩა. ოცდამეთორმეტე სვლის შემდეგ დაფაზე ასეთი პოზიცია შეიქმნა:

აქ თეთრები უკვე ვეღარ ახერხებენ შავების ეტლი h1 სვლის შეჩერებას, რის გამოც შამათი გარდაუვალია.

ახლა ჭადრაკს შევეშვათ და ნამდვილი დედოფლის შესახებ გეტყვით ორიოდე სიტყვას. ოტო ფონ ბისმარკი თავის მემუარებში ”ფიქრები და მოგონებები”,  მისი პეტერბურგში ყოფნის დროს გაგონილ ისტორიაზე წერს. ერთხელაც, რუსი იმპერატორი სასახლის გარეთ სეირნობდა სუფთა ჰაერზე, ამ დროს მან პატარა მდელოზე გუშაგი შენიშნა. იმ ადგილას გუშაგის ყოფნა გაუგებარი იყო რადგან იქ არაფერი იყო დასაცავი. იმპერატორი დაინტერესდა თუ რატომ იდგა  ჯარისკაცი უაზროდ – ”ასეა ნაბრძანები” – იყო პასუხი, კონკრეტული მიზეზი კი არავინ იცოდა. ეს ფაქტი სასახლეში საჭირბოროტო თემად იქცა, მაგრამ ვერაფერს ვერ არკვევდნენ. ბოლოს პენსიაში გასული მოხუცი ლაქიისგან შეიტყვეს სიმართლე. მუხუცს თავისი მამისგან ჰქონია გაგონილი რომ თურმე დედოფალი ეკატერინე II, ადრიანი გაზაფხულის ჟამს სასახლის გარეთ სეირნობის დროს ერთი პატარა ყვავილი დაუნახავს, რომელიც ჩვეულებრივთან შედარებით საკმაოდ ადრე ამოსულიყო და უბრძანებია ყვავილისთვის თვალი ედევნებინათ, რომ ის ვინმეს არ მოეწყვიტა. რათქმაუნდა დედოფლის ბრძანება შეასრულეს და ყვავილს დარაჯი დაუყენეს. მას მერე მრავალი წელი გავიდა, გუშაგები კი ერთმანეთის მონაცვლეობით ისევ იმ პატარა მდელოზე იდგნენ დღისითაც და ღამითაც, მზეშიც და თოვლშიც, წელიწადის ყველა დროს. ასე იყო ნაბრძანები.

ღამის სამი საათია და ყველაფერი რიგზეა… ზოგს კიდევ ეგონა რომ ცხრა პაიკი აჯობებდა დედოფალს.

საფერფლეს მიჯაჭვულნი

ყველაფერი კოლუმბის ბრალია…

1492 წელს ამერიკელმა ინდიელებმა პატივისცემის ნიშნად თამბაქოს ფოთლები აჩუქეს დიდ ზღვაოსანს და სამშობლოში გამოატანეს. მართალია თავად კოლუმბს არ მოეწონა მისი გემო და მცენარე ხომალდიდან მოისროლა, მაგრამ თამბაქოს მოყვარულები მალევე გამოჩნდნენ, გამოჩნდნენ და გამრავლდნენ კიდეც. თავიდა ცოტა რთულად იყო საქმე. ესპანელი მეზღვაური, რომელიც კოლუმბის ექსპედიციის ეკიპაჟის წევრი იყო, სიკვდილით დასაჯეს ინკვიზიტორებმა როცა დაინახეს თუ როგორ უშვებდა იგი ბოლს პირიდან, იფიქრეს ეშმაკი ჩაუსახლდაო.

ინდიელების მიერ თამბაქოს მოხმარებას დიდი ისტორია აქვს. არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილია ნახატები რომლებიც ჩვ. წ. ა.-დე 1 000 წლით თარიღდება, სადაც გამოსახულია სიგარეტის მწეველი ადამიანები. მათ მიაჩნდათ რომ თამბაქოს კვამლის საშუალებით უფრო ადვილი იყო ღმერთებთან დაკავშირება. ასევე მცენარეს სამკურნალო საშუალებადაც მიიჩნევდნენ.

.

თავიდაპირველად ეპროპაშიც ეგონათ რომ თამბაქოს ფოთლები სამკურნალო თვისებების მქონე იყო. საფრანგეთის ელჩი პორტუგალიაში, ჟან ნიკო დე ვილემენი (ეს ის ჟან ნიკოა, რომლის საპატივცემულოდაც სიტყვა ნიკოტინი წარმოიშვა.) ბევრს წერდა თამბაქოს დადებით მხარეებზე და ეკატერინე მედიჩსაც გაუგზავნა საჩუქრად, როგორც სამკურნალო მცენარე.

1620 წელს სევილიაში აშენდა თამბაქოს პირველი გადამამუშავებელი ფაბრიკა, რამაც ხელი შეუწყო მის სწრაფი ტემპებით გავრცელებას. ალბათ ცნობილი სევილიელი დალაქი პირველი იყო ვინც სიგარეტს ეწეოდა. აქედან გამომდინარე ეჭვი მაქვს, რომ ჩემი დალაქი მისი შთამომავალი უნდა იყოს, რადგან თმის შეჭრის პროცესში მუდმივად პირში უდევს სიგარეტი და სულ მეშინია შემთხვევით თავზე არ დამაფერფლოს. საინტერესოა რომ პროსპერ მერიმეს კარმენი თურმე თამბაქოს ფაბრიკაში მუშაობდა. როგორც მახსოვს კარმენი არ ეწეოდა, მაგრამ იმ დროის მაღალი წრის ქალბატონები თამბაქოს უკვე ყნოსავდნენ და ეწეოდნენ კიდეც.

ეკატერინე II დროს ძალიან გავრცელებული ყოფილა არომატული თამბაქოს ყნოსვა. ისხდნენ ქალბატონები ბუდუარებში, თან ჭორაობდნენ და თან თამბაქოს ყნოსავდნენ . მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს რომ ისინი მხოლოდ მარცხენა ხელზე იყრიდნენ თამბაქოს და ისე სუნავდნენ, რადგან არ უნდოდათ რომ მარჯვენა ხელის საკოცნელად გაწვდის დროს მამაკაცებს მათ ხელზე მძაფრი სუნი ეგრძნოთ. ( კეკლუცობა ნამდვილად ეხერხებათ ქალებს, ვერაფერს იტყვი.)

უფრო მაშტაბურად თამბაქოს მოწევა ქალბატონებმა XX საუკუნის დასაწყისში დაიწყეს, რაც ფემინიზმის გაძლიერებამაც გამოიწვია. სიგარეტის მოწევა ერთგვარად საზოგადოებაში დამკვიდრებას ნიშნავდა. ამ დროს უკვე გამოდიოდა სპეციალურად ქალებისთვის შექმნილი სიგარეტები. რეკლამის საშუალებით ამბობდნენ: სიგარეტი წონის კლებას უწყობს ხელსო – ქალებსაც მეტი რა უნდოდათ.(?) შემდეგ ჰოლივუდის მიერ გადაღებულ ფილმებშიც გამოჩნდნენ ვარსკვლავი ქალბატონები სიგარეტით ხელში და პირში – მარლენ დიტრიხი, გრეტა გარბო… ფსიქოლოგების აზრით, ქალების უმრავლესობა იმიტომ იწყებს მოწევას რომ უფრო სექსუალურები და მიმზიდველები გამოჩნდნენ მამაკაცის თვალში. დაუდგენიათ, რომ თურმე ქალები ბევრად ნაკლებად ხდებიან ფიზიოლოგიურად ჟან ნიკოზე (ნიკოტინზე) დამოკიდებულნი, ვიდრე კაცები.

ზოგს უხერხული სიტუაციიდან თავის დაღწევის ერთ-ერთ ხერხად მიაჩნია სიგარეტი. მაგალითად კაცი პირველად რომ შეხვდება ქალს პაემანზე და ჯერ რომ არ იცის ხელები სად წაიღოს, (ნუ, იცის მაგრამ ეგრევე არ შეიძლება) ამ დროს სიგარეტს ამოიღებს ჯიბიდან, მოუკიდებს ძვირფასი სანთებელათი და გააბოლებს, რგოლების გამოშვებაც თუ იცის მთლად უკეთესი. სტრესის და დეპრესიის დროსაც კარგია გაბოლებაო. კიდევ უსაქმურობის დროს.

ძნელად მოიძებნება ისეთი მწეველი ადამიანი, რომელსაც ერთხელ მაინც არ ჰქონდეს სიგარეტისთვის თავი დანებებული. მარკ ტვენი ამ მხრივ კიდევ უფრო შორს წავიდა, მისი თქმით სიგარეტისთვის თავის დანებება ძალიან ადვილია – ”მე უკვე ბევრჯერ მაქვს თამბაქოსთვის თავი დანებებული”. ასეთი ხუმარა იყო მწერალი, რეალურად კი ნიკოტინზე დამოკიდებულების დაძლევა რთული საქმეა.

მალაიზიელი ცოლ – ქმარი სტუმრად თავის ნათესავებს ეწვივნენ, სადაც მათ დაიჩივლეს რომ სიგარეტის მოწევას თავს ვერ ვანებებთო. მასპინძელმა თავაზიანად შესთავაზა ადგილობრივი ტრადიციის მიხედვით ეცადათ მავნე ჩვევისგან განთავისუფლება, კერძოდ კი რიტუალური ცემა შესთავაზეს. წყვილი დათანხმდა – მასპინძელი საქმეს შეუდგა. სამწუხაროდ ცემის რიტუალი ფატალურად დასრულდა. გადამეტებული მძლავრი დარტყმებისგან ქმარიც და მისი მეუღლეც დაიღუპნენ.

ერთმა გამწარებულმა მწეველმა, რომელიც სიგარეტისთვის თავის დანებებას ვერ ახერხებდა, თითი მოიჭრა. ამ შემთხვევაში მას გაუმართლა და ექიმებმა შეძლეს თითის თავის ადგილას მიკერება.

…

პ.ს. ბოლოს მწეველი ქალების მიმართ ერთი თხოვნა მექნება: ძალიან გთხოვთ, სიგარეტის ბოლი ცხვირის ნესტოებიდან არ გამოუშვათ რა.