ფართოდ დაბრმავებული თვალები

უხსოვარ დროს, დედამიწის ერთ პატარა კუთხეში ყველანაირი ადამიანური გრძნობა, ემოცია, თვისება და ხასიათი შეიკრიბნენ. ცოტა ხანში მოწყენილობამ წასვლა დააპირა როცა სიგიჟემ თქვა: მოდი, დამალობანა ვითამაშოთო. ინტრიგამ კოპები შეკრა – ეგ რაღა თამაშიაო. სიზარმაცემ თქვა მეზარებაო, სიამაყემ იუკადრისა – არაო, მე არ შემეფერებაო. სიმართლემ დამალვას რა აზრი აქვს, მაინც ვერსად დაიმალებიო. სამაგიეროდ ენთუზიაზმი ეიფორიასთან ერთად აცეკვდა, სიხარულმა ხტუნვა დაიწყო. ბოლოს მაინც დაიწყეს დამალობანას თამაში.

პირველად სიგიჟე დაიხუჭა და მილიონამდე დაიწყო თვლა, სხვები დასამალად გაიქნენ. რწმენა ცაში აფრინდა, ტრიუმფი ყვლაზე მაღალ ხეზე აძვრა, დამოკიდებულება მის ჩრდილს შეეფარა და იქ დაიმალა. ვნება ვულკანის კრატერში გაუჩინარდა. გულმავიწყობაც დაიმალა სადღაც, მაგრამ ახლა რომ ჰკითხოთ აღარ ახსოვს სად. კეთილშობილებამ ბევრი იდეალური ადგილი მონახა დასამალად მაგრამ ყველა თავის მეგობრებს დაუთმო. სიყვარულმა ბევრი იხეტიალა და ვარდების ბუჩქნარში მიიმალა.

999 998, 999 999, მილიონი, დაიძახა სიგიჟემ, თვლა დაამთავრა, თვალები გაახილა და დანარჩენების ძებნას შეუდგა. პირველი სიზარმაცე იპოვა, რომელიც იქვე, მის უკან დაგდებულ ლოდს ეფარებოდა. ვნებაც ადვილად შენიშნა ამოფრქვეული ვულკანის ლავაში. სევდა მიყრუებულ ადგილას, გამოქვაბულში ნახა. სილამაზე გამჭვირვალე და ცქრიალა ნაკადულის ძირში იპოვა, იქვე კი ორჭოფობა იდგა ღობესთან და ვერ გადაეწყვიტა ღობის რომელ მხარეს დამალულიყო.

მოკლედ, სიგიჟემ ყველა მოთამაშე იპოვა სიყვარულის გარდა. სად არ ნახა, სად არ ეძება მაგრამ ვერსად მიაგნო. ბოლოს როგორც იქნა ვარდის ბუჩქნარს მიადგა, ხელით ტოტები გადასწია და ამ დროს ყვირილის ხმა შემოესმა. თურმე ვარდის ბასრი ეკლები სიყვარულს თვალებში შერჭმია. ასე დაბრმავდა სიყვარული. სიგიჟე ძალიან შეწუხდა. გრძნობდა რა დიდ პასუხისმგებლობას მომხდარის გამო, სიყვარულს დაპირდა: ამიერიდან გვერდიდან აღარ მოგშორდებიო. მას შემდეგ სულ ხელიხელჩაკიდებულნი დადიან სიგიჟე და სიყვარული.

აი, ასეთ სახალისო იგავს ვკითხულობდი (რომელიც შემოკლებულად მოგიყევით) და გავიფიქრე – ეს იგავი ყველა შეყვარებულმა უნდა იცოდეს. კი, ბევრმა იცის რომ სიყვარული ბრმაა, მაგრამ ფაქტობრივი (იგავური) მტკიცებულებები მაინც სულ სხვაა. უკვე ვაპირებდი თქვენთვის მერჩია წერილის სახით მიწერეთ შეყვარებულებს მეთქი, როდესაც შემთხვევით ჟან–ჟაკ რუსოს რჩევას წავაწყდი სასიყვარულო წერილის დაწერის სტილის თაობაზე. ის ამბობს:

სასიყვარულო წერილების წერა ასეა საჭირო: წერა ისე უნდა დაიწყო რომ არ იცოდე რისი თქმა გსურ, ხოლო ისე უნდა დაამთავრო რომ ვერ გაიგო რა დაწერე.

ყოჩაღ ჟან–ჟაკ ფრანგო, კარგი ფორმულირებაა. აქდან გამომდინარე ჯობია ზეპირად მოუყვეთ იგავი თქვენს რჩეულებს. მე კი ისე მომეწონა რუსოს გამონათქვამი, რომ ჩემ ვირტუალურ ნაცნობს, “არავინ”–ს შევეხმიანე და შევთავაზე – იქნებ ასეთ სტილში მისწერო სასიყვარულო წერილი შენს ჰანას მეთქი. თავიდან იუარა, მერე კი დამთანხმდა. მაშ ასე, წერილი ჰანას:

დიდი ხანია არაფერი არ მომიწერია, შენც სდუმხარ. არც კი ვიცი რა გითხრა. არა, სათქმელი ბევრი მაქვს მაგრამ… ან რა აზრი აქვს რომ გითხრა. მომისმენ მაინც? შენი “ფეისბუქის” კედელზე უკვე “სხვა” პოსტავს მუსიკალურ ლინკებს. მე სულ შენზე ვფიქრობ, მაგრამ აღარ მინდა კიდევ ვიფიქრო. მიყვარხარ. ჯობია არ მიყვარდე. ვიცი, შენ სულ არ ფიქრობ ჩემზე. დაგივიწყებდი რომ შემეძლოს. მორჩა, აღარ მიყვარხარ. ჩვენი ურთიერთობიდან ისევე არაფერი არ გამოვა, როგორც ამ ჩოჩორიდან ზებრა არ გაიზრდება. მაგრამ რომ მიყვარხარ? მშვიდობით. უკვე მენატრები.

აშშ–ს შტატ ჯორჯიაში დაიბადა ჩოჩორი, დაიბადა მაგრამ რა დაიბადა! ჩოჩორის დედა ვირია, მამა კი ზებრა. პატარას ოთხივე ფეხი ზებრისებურად აქვს მოხატული, სხვა მხრივ კი ძალიან ჰგავს დედიკოს. ხასიათით რომელ მშობელს დაემსგავსება ჯერ ძნელი სათქმელია.

არ ვიცი როგორ გაგრძელდება ჰანას და არავინის ურთიერთობა, მაგრამ ის კი ფაქტია, ხშირად ის ასეთი წერილით სრულდება:

ძვირფასო ემი, იმედია, შინ ყველაფერი რიგზე დაგხვდება. ენს გადავეცი შენი განკარგულებები და რომ ჩამოხვალთ, სადილი გამზადებული იქნება შენთვის და ბავშვებისთვის. მე არ დაგხვდებით. გადავწყვიტე ცალკე ვიცხოვრო და ამ დილით პარიზს მივემგზავრები. ამ წერილს იქიდან გამოგიგზავნი. უკან აღარ დავბრუნდები. ჩემი გადაწყვეტილება საბოლოოა. მარად შენი ჩარლზ სტრიკლენდი

წერილი მოყვანილია სომერსეტ მოემის წიგნიდან “მთვარე და ექვსპენიანი”.

შენ და ჩაი

.

შენ მე მაოცებ! საიდან მოგაფიქრდა ცხელი ჩაით სავსე ფინჯნის თავზე დადება? თან მეუბნები შენც სცადე და კარგად რომ აითვისებ დავჯდეთ ერთად და ხელოვნებაზე ვისაუბროთო. მუხლზე კიდევ ხო, მაგრამ თავზე?!

.

შენ თუ იცი ვან გოგმა როგორ ინერვიულა როცა პირველად მოუწია ჩაის ფინჯნის მუხლზე დადგმა. მას სხვა გზა არ ჰქონდა, სტუმრად იყო, (დახეული ფეხსაცმლებითა და იღლიაში ამოჩრილი ნახატებით ბევრი იარა რომ თავისი ნამუშევრები გამოცდილი მხატვრისთვის ეჩვენებინა) მასპინძელმა კი ჩაი და ნამცხვარი ერთდროულად შესთავაზა, ახლო–მახლო კი მაგიდაც არ იდგა. გოგმა ჩაი ბოლომდე გამოსცალა, ერთი წვეთიც არ დაუღვრია.

.

რომ იცოდე, მუხლზე ფინჯნის გაჩერებასაც თავისი წესები აქვს. თუ „ბარსას“ თამაშს უყურებ და თან მუხლზე ცხელი ჩაით სავსე ფინჯანი გიდგას, მაშინ პირველივე გოლის გამო გამოწვეულ სიამოვნებას და ყიჟინას დიდი შანსია რომ დამწვრობის სუნიც შეერიოს. (საკუთარი გამოცდილებიდან გეუბნები) ასე რომ ფრთხილად იყავი!

.

კარგი, ვთქვათ და მოვახერხე თავზე ფინჯნის გაჩერება, შენი ამბები რომ ვიცი მერე მეტყვი ახლა ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში მყოფმა მუცელზე გაჩერება ისწავლეო. დიდი ცუღლუტი ვინმე ხარ! ვიცი, კარგად იცი ქალის და კაცის სასუნთქი სისტემის მუშაობის პრინციპი.

.

ჩაისთან დაკავშირებით ერთი ამბავი ვიცი და მოგიყვები: ლეგენდას თუ დავუჯერებთ მრავალი წლის წინ დედამიწაზე ცხოვრობდა ადამიანი, სახელად შენ პუნი, რომელიც ჩინელი გახლდათ და სხვა თავისი თანამემამულეებისგან იმით გამოირჩეოდა, რომ იგი მცენარეების სპეციალისტი ბრძანდებოდა. მან ბევრი სამკურნალო თვისებების მქონე მცენარე აღმოაჩინა, რითიც ხელი შეუწყო ადამიანის ხანგრძლივ და ჯანმრთელად ცხოვრებას. თუმცა,  შენ პუნს თავისი საქმიანობის დროს მრავალი ფათერაკი გადახდა. ერთხელ მან მორიგი სასარგებლო მცენარის ძიების დროს შემთხვევით 72 შხამიანი მცენარე გასინჯა, რის გამოც ცუდად შეიქმნა (მის გარშემო ყველაფერი დატრიალდა) და მიწაზე,  ბუჩქის ძირას მიწვა – სიკვდილს დაუწყო ლოდინი. ირგვლივ მზე ანათებდა. ჩიტები ჟღურტულებდნენ. დიდი, თბილი ლოდი უზრუნველად და უძრავად ეგდო მიწაზე. (მის შემხედვარეს გემრიელად გაზმორება მოგინდებოდა) ნიავი არემარეს ისეთი სინაზით უნიავებდა, როგორც მარაო ქალის მკერდს. სწორედ ნიავის მიერ მოტანილი ფოთლები დაეცა მკერდზე პუნს. სიკვდილის პირას მყოფმა სწავლულმა თავის პროფესიულ ჩვევას ვერაფერი მოუხერხა – ფოთლები პირში ჩაიდო და დაღეჭა.

.

ფოთლებმა სასწაულებრივად იმოქმედეს მასზე და შენ პუნი უმალ გამოჯანმრთელდა. სასწაულმოქმედი ფოთლები კი ჩაი აღმოჩნდა. ასე გახდა ჩინელი შენ პუნი ჩაის პირველი აღმომჩენი.

.

მადლობა შენ, შენ დიდი სამსახური გაუწიე კაცობრიობას! კიდევ ერთხელ გულწრფელი მადლობა ჩემგან და ცხელი ჩაის ფინჯანზე გამთბარი თითებისაგან.

.

პ.ს. შენ კი, თუ მაგარი ხარ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში მკერდზე ჩაის ჭიქის გაჩერება ისწავლე და მერე გავაგრძელოთ ამ თემაზე საუბარი. ვნახოთ ერთი, ქალისთვის დამახასიათებელი მკერდისმიერი სუნთქვის ფონზე როგორ მოახერხებ მაგის გაკეთებას.

არავინ

.

გოჭი ადიბასი

.

რატომ(?)ღაც არავინ გაუჩინარდა თავის ჰანასთან ერთად და ამიტომ მის მაგივრად მე დავუბერავ თქვენთვის, ჩემი კლავიატურიდან თქვენი მონიტორისაკენ.

.

ფილმზე მოგიყვებით. “ღია ზღვა” – ასე ჰქვია ფილმს, რომელშიც დროის დიდ მონაკვეთში მოქმედება ზღვაში ვითარდება. ვერ ვიტყვი რომ ფილმი გენიალურია და ძალიან მინდა ყველამ ნახოს, უბრალოდ სასიამოვნოა გრილ და სველ ნივთიერებებზე წერა. ტალღების ტყლაშუნის ხმისათვის მიყურადება.

.

მოკლედ, ფილმის მთავარი გმირები არიან ცოლ–ქმარი, რომლებმაც როგორც იქნა მოახერხეს თავისუფალი დროის გამონახვა და ერთად გაემგზავრნენ დასასვენებლად, ბაჰამის კუნძულებზე. დანიშნულების ადგილას, სასტუმროში დაბინავდნენ, წყალში იცურეს, სურათები გადაიღეს (ერთი სურათი ხელოვნური ზვიგენის ხახაში თავშეყოფილი) ქალმა იშოპინგა, საღამოთი სანაპიროზე გაისეირნეს, მერე კი შიშვლებმა დაიძინეს. მეორე დილით  ადრიანად გაიღვიძეს, წყალქვეშ ჩასაყვინთი მოწყობილობები აიღეს, კატერზე დასხდნენ, ზღვაში შეცურეს. ინსტრუქტორმა მათ და დანარჩენ მგზავრებსაც აუხსნა თუ რა და როგორ უნდა გაეკეთებინათ, ისიც უთხრა რომ ახლომახლო ზვიგენები ბინადრობდნენ, მაგრამ ნუ შეგეშინდებათ, აგრესიულები არ არიანო. ამის შემდეგ ჩვენმა წყვილმა, წყალზედა მკაცრი რეალობა კატერზე დატოვეს და თავით წყალქვეშა სამყაროში გადაეშვნენ.

.

აი, აქამდე ყველაფერი კარგად იყო, მაგრამ კატერზე დატოვებულ რეალობასთან ერთად, საზღვაო ტრანსპორტზე დაუდევარი ინსტრუქტორებიც დარჩნენ, რომელთა წყალობითაც მოხდა გაუგებრობა და წყილს ზედაპირზე ამოსულმა ცოლ–ქმარმა აღმოაჩინა რომ კატერი უკვე წასულიყო ნაპირისკენ. ისინი მარტონი დარჩნენ ზღვაში. თუმცა იყვნენ ზვიგენებიც, ახლომახლო. ბოლომდე რთული წარმოსადგენია თუ როგორი განცდა შეიძლება დაეუფლოს ადამიანს მსგავს სიტუაციაში. წყალი. წყალი. წყალი. წინ, უკან, მარჯვნივ, მარცხნივ – ყველგან წყალი.ახლომახლო ზვიგენები. ახლომახლო. მათ დაბლა კი “ჯადოსნური სამეფო” – ასე ერქვა იმ წყალქვეშა არე–მარეს. გავიდა ერთი საათი, ორი, სამი… დრო გადიოდა.

.

თავიდან სიუზანი და დანიელი ცდილობდნენ მხნედ ყოფილიყვნენ და ერთმანეთს ამხნევებდნენ, მაგრამ ერთ ეპიზოდში ნერვებმა უმტყუნათ და ნამდვილი ოჯახური სცენა გაითამაშეს – დაიწყეს კამათი. შენი ბრალია აქ რომ წამოვედითო, ჩემი კი არა შენი ბრალიაო და ა.შ.

.

ცოლ–ქმრის ჩხუბს ზვიგენმაც მოჰკრა ყური. იმ ბრიყვს ეგონა მართლა ჩხუბობენო და მათთან უფრო ახლოს დაიწყო ცურვა. სულ ახლოს.

.

ფილმის ფინალს არ გეტყვით, ან გამოიცანით, ან უყურეთ და თავდ ნახეთ რაც მოხდება.

უცნაური დამთხვევაა, მაგრამ ზუსტად ფილმის ნახვის შემდეგ წავაწყდი ამ სურათს ინტერნეტში.

ესეც მკაცრი რეალობა, რისგან გაქცევასაც ცდილობდნენ ფილმის გმირები. ასეა, პატარა თევზები (თითქმის) ყოველთვის დიდი თევზის მუცელში ხვდებიან.

ხო, მართლა, თევზის მუცელზე გამახსენდა. ცოტა ხნის წინ ხელში ჩამივარდა (არ მკითხოთ როგორ) წერილი, რომელიც თურმე ზვიგენის მუცლიდან ამოღებულ ბოთლში აღმოჩენილა. აი, ეს წერილი:

გამარჯობა

დიდი დრო გავიდა რაც შენთვის წერილი აღარ მომიწერია. თავი წერილებით ამევსო. იმედია მაპატიებ. შენც უნდა გამიგო. არ მიყვარს როცა მიბრაზდები. მართალია მე ეგეთიც მიყვარხარ, მაგრამ მაინც. ამიტომ თავი დაანებე გაბრაზებებს და საკუთარი თავიდან კატაპულტირებას.

დღეს გასტრონომიულ–ფილოსოფიურ თემაზე გესაუბრები. რამდენიმე დღის წინ მეგობარმა მთხოვა გოჭების კასტრაციაში დავხმარებოდი. მინდა გითხრა, რომ აქამდე მსგავს საქმიანობაში შემჩნეული არ ვყოფილვარ, (ღიმილი) მაგრამ უარი მაინც ვერ ვუთხარი. ავდექი და წავედი. მივედი თუ არა, კასტრირების პროცედურაც დაიწყო.  “ქირურგი” გადამდგარი ვეტექიმი გახლდათ, ულვაშებიანი. მართალია დილა იყო, მაგრამ უკვე გადაკრული ჰქონდა. ჩემი მოვალეობა, მიწაზე განრთხმული გოჭის უკანა ფეხებით დაჭერაში გამოიხატებოდა. საწყალი ცხოველი, კაფკას “პროცესის” პერსონაჟის მსგავსად ვერ გაეგო თუ რა დააშავა და რა გვინდოდა მისგან, ამიტომ ხმამაღლა ჭყიოდა. აღარ მოგიყვები ლანცეტზე, სისხლებზე და სხვა რაღაცეებზე, უბრალოდ გეტყვი, ყველაფერი ჩემს თვალწინ, ოც სანტიმეტრში ხდებოდა.

როგორც იქნა მოვრჩით და ხელში შეგვრჩა ოთხი დაკოდილი გოჭი და რვა ცალი ყვერი. გაგიკვირდება და წინ უარესი მელოდა. ეს უარესი კი ტაფაში შემწვარი ყვერები იყო, რომელიც უნდა გვეჭამა. (ღიმილი) თუმცაღა არც ისეთი ცუდი გამოდგა როგორც ერთი შეხედვით მეგონა. გემრიელი იყო, ნამდვილი დელიკატესი. (რა ფუ, გემრიელი იყო მეთქი.) “ქირურგიც” საინტერესო ადამიანი აღმოჩნდა. ბევრჯერ თქვა: არ გავაკეთე კარგი საქმე, მაგრამ რას ვიზამო. თურმე “ინტელექტკლუბის” მოყვარული ყოფილა. სულ ზეპირად იცოდა მოთამაშეების გვარები. ბოლო “ბროლის ბუ”–ზე ყველა ერთსულოვნად შევთანმხდით რომ მაგარია და დავიშალეთ.

მწუხრისას ხელში ზაზა ბურჭულაძის ახალი რომანი “ადიბასი” ავიღე და კითხვა დავიწყე. რომანის დასაწყისში სიტყვა ადიბასის განმარტების წაკითხვისთანავე, რაც ყოველივე ყალბს, სუროგატს ნიშნავს, გოჭები გამახსენდნენ – გოჭი ადიბასი, გოჭი რომელიც ღორი რომ გახდებოდა დედალ ღორებში უნდა ევლო, ახლა კი იგი ამას ყვერების არქონის გამო ვეღარ გააკეთებს. წიგნში მოქმედება 2008 წლის აგვისტოს ომის დროს ვითარდება. ქვეყანაში ომია, წიგნის გმირები კი არაადეკვატურად მოქმედებენ, ისე იქცევიან, ვითომც არაფერი არ მომხდარა. კითხვის დასრულების შემდეგ ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა რომ ადიბასის პერსონაჟები, მიუხედავად იმისა რომ მთელი რომანის დროს მხოლოდ სექსზე ფიქრობენ და ჟიმაობენ, ისინი მაინც გოჭ ადიბასებად რჩებიან. ცუდი კი ის არის, რომ ისინი მხოლოდ წიგნის პერსონაჟები არ არიან. ნეტა ვინ შეჭამა ჩვენი ყვერები?

სულ ეს იყო ჩემო ჰანა. ახლა ამ წერილს ავიღებ, ბოთლში ჩავდებ და ზღვაში მოვისვრი. მაინც გინდოდა ვინმეს ასე რომანიკულად გამოეგზავნა წერილი და აჰა, აგისრულდა ოცნება. სანამ ჩემზე გაბრაზებული იქნები, მანამდე სულ ასე გამოგიგზავნი წერილებს. კარგად.

არავინ

დაუჯერებელია პირდაპირ, არავინს ვერსად ვერ გავექეცი.

მჟავე კიტრი და შთაგონება

ერთხელ მეც შევალ კაფეში, პატარა მაგიდასთან დავჯდები, ორ ესპრესოს შევუკვეთავ და დაველოდები სანამ ვიღაც მოვა, წინ დამიჯდება და რამე საინტერესოს მომიყვება, მე ჩუმად მოვუსმენ. ზუსტად ასე იქცევა ჯიმ ჯარმუშის გმირი ფილმში “კონტროლის ზღვარი”. ერთ ასეთ ეპიზოდში კი უცნობი ასეთ სიტყვებს ამბობს:

ინსტრუმენტები, რომლებიც ხისგან არიან დამზადებულნი, მუდმივად გამოსცემენ ხმებს – რეზონირებენ. მათ თავისი მახსოვრობა აქვთ. ყველა ბგერა, რომელიც კი გაჟღერებულა მათივე მეხსიერებაში ინახება.

სანამ ესპრესოს დავლევ, მანამდე სახლში ვიჯექი, მჟავე კიტრს ვჭამდი და შთაგონებაზე ვფიქრობდი. საიდან მოდის შთაგონება? როდის მოდის? რატომ მოდის? რატომ მიდის? საერთოდ შთაგონების შესახებ განსხვავებული აზრები არსებობს. ძველ ბერძნებს მუზების სჯეროდათ, მუზების რომლებიც მათთან მივიდოდნენ (მიფრინდებოდნენ) და ისინიც ამ დროს  ხელოვნების განსაკუთრებულ ნიმუშს შექმნიდნენ. ქრისტიანობაში შთაგონების წყაროდ ხვთიური ძალებს თვლიდნენ.

ამ მოსაზრებების მისამართით საწინააღმდეგოს ვერაფერს ვიტყვი, ალბათ, ყველა ადამიანის შემთხვევაში ინდივიდუალურად ხდება შთაგონების მობრძანება. აი, მაგალითად მოცარტი, როცა მუსიკას ქმნიდა წვერს არ იპარსავდა, რადგან ეგონა რომ მუზები მის წვერში იბუდებდნენ.

ინგლისელი ფილოსოფოსი ჯონ ლოკი შეეცადა ადამიანის ცნობიერების მოდელი შეექმნა. მისი აზრით, ადამიანის ცნობიერებაში იდეები რეზონანს და ასოციაციებს იწვევენ, რისი პროვოცირება ერთ სიტყვასაც კი შეუძლია. როგორ რეზონანს და ასოციაციებს გამოიწვევს ესა თუ ის სიტყვა ადამიანში, ეს უკვე კონკრეტულ პიროვნებაზეა დამოკიდებული. ბოლო ხანს ერთმა შემთხვევამ გამაკვირვა, როცა მეშახტის გაგონებაზე წარმოვიდგინე ადამიანი, რომელსაც თავზე სპეციალური ჩაფხუტის მაგივრად, შლაპა ეხურა, შლაპაზე კი ციცინათელა ჰქონდა მიმაგრებული. (ღიმილი)

აქედან გამომდინარე ვფიქრობ, რომ ადამიანის გონება მუსიკალურ ინსტრუმენტს ჰგავს, შთაგონება მასზე დამკრელს, იდეები კი აჟღერებულ მუსიკას. ახლა არ მითხრა დამკრელები ვინღა არიანო. “დამკვრელი” შეიძლება იყოს ნებისმიერი რამ: რაიმე ფრაზა, წიგნი, მუსიკა, ფილმი, ფოტო, ნახატი,უცნაური ან ჩვეულებრივი ამბავი, ბუნებაში გასეირნება, მოკლედ ყველაფერი ის რასაც ძლიერი გრძნობის და შთაბეჭდილების გამოწვევა შეუძლია. სულ ესაა შთაგონების მოქმედების პრინციპი.

მთავარი კი მაინც “ინსრუმენტია”. (რომელიც შენს მეზობელს საერთოდ არ აქვს) კარგად აწყობილი “ინსტრუმენტისათვის” კი შემეცნებაა აუცილებელი. ბევრი ინფორმაციის შესრუტვა. ბევრი გრძნობები. ამ ყველაფერს გონაბა თავისით აფორმატებს და ერთ მთლიან ინსტრუმენტად გარდაქმნის, რომლის კეთებაც დაუსრულებლად მიმდინარეობს, სანამ ადამიანი ცოცხალია.

შენი არ ვიცი, ჩემო ჰანა, და მე ვისურვებდი რომ ჩემი “ინსტრუმენტი” ფორტეპიანო იყოს – შავი ან წითელი. პრინციპში საქსაფონიც კარგი ვარიანტია, თუნდაც საყვირი, ან ფლეიტა, გიტარა, ვიოლინოც კარგია, მაგრამ ფორტეპიანო სულ სხვაა.

თუ ყველაფერი ლოგიკურად ვერ დავაკავშირე, არაუშავს, ხშირად შთაგონებაც ალოგიკურია ხოლმე.

პ.ს. მადლობა მჟავე კიტრს შთაგონებისათვის.

მე, ყველაზე მაგარი ვარ!

ცოტა ხნის წინ, ამერიკის თითქმის ყველა დიდი ქალაქის ქუჩებში უჩვეულო ნიშნები გამოჩნდა. იდეა მეტად ორიგინალურია – ქუჩებში მხოლოდ საგზაო ნიშნების, რეკლამების და აბრების არსებობას ახალისებს.

ჰანა, მარკესის “მარტოობის ასი წელიწადი” გახსოვს? მგონი მანდ არის ხომ, ქალაქის მცხოვრებლებს ყველაფერი რომ ავიწყდებათ და მაგის საწინააღმდეგოდ ხეს აწერენ ხეს, კედელს – კედელი, სახლს – სახლი და ა.შ. ოკეანის გაღმა ქალაქების ქუჩებში გაჩენილმა ნიშნებმა სწორედ ეს გამახსენა. გაბრიელ გარსია მარკესი ნამდვილად არაფერ კავშირში ქუჩებში ახალი ნიშნების დადგმაში, მაგრამ არც რეალური ავტორია ცნობილი. trustocorp – აი, ამ სახელით მოქმედებს ის ხალხი, ვინც ამ ყველაფერს აკეთებს. ისინი ამბობენ რომ მათი მიზანია ხალხს ღიმილი მოჰგვარონ და სასურველია თუ ცოტაც დაფიქრდებიანო.

წარმოიდგინე, ჩვენთანაც გააკეთეს მსგავსი რამ და ფეხით მოსიარულე “მაგარმა ტიპმა”, – რომელიც “ქემელ ლიგის” და მსოფლიო ჩემპიონატის მრავალგზის გამარჯვებულია გრძელ დინსტანციაზე გადაფურთხებაში, ასევე ყველა იმ ნიშნით არის კბილებემდე შეიარაღებული რაც აუცილებელია “მაგარი ტიპობისთვის”, – დაინახა წარწერა: “შენ არ ხარ მაგარი ტიპი”, როგორ გგონია რას იზავს? ალბათ, მივა და ზედ საკუთარ “კლიჩკას” ამოკაწრავს “ბაბაჩკის” წვერით.

მერე რა, თუკი ნიუ–იორკში არ ვცხოვრობ და ქუჩაში სეირნობისას ვერ ვნახავ მსგავს ნიშნებს, სამაგიეროდ, თუ მოვინდომე მეც გავიღიმებ და დავფიქრდები კიდეც.

ყველაზე მეტად მომეწონა ნიშანი წარწერით: “YOU ARE NOT COOL”. ვნახე, გავიღიმე, დავფიქრდი…

1970 – იან წლებში, ა.შ.შ.–ს რადიოსადგურით გადაიცემოდა გარისონ კეილორის (Garrison Keillor) რადიოშოუ, რომელშიც საუბარი მიდიოდა გამოგონილ ქალაქ Lake Wobegon–ზე, სადაც: “ყველა ქალი ძლიერია, ყველა კაცი მომხიბვლელია და ყველა ბავშვის შესაძლებლობები საშუალოზე მაღალია”. მოგვიანებით კეილორმა წიგნიც დაწერა: “Lake Wobegon Days”, ფსიქოლოგიაში კი გაჩნდა ტერმინი – Lake Wobegon–ის ეფექტი, რაც იმას ნიშნავს რომ ადამიანების უმრავლესობა საკუთარ თავს სხვასთან შედარებით უფრო მაღალ შეფასებას აძლევს. მაგალითად, გამოკითხეს მძღოლები, რომელთა უმრავლესობაც საკუთარ თავს საუკეთესოდ მიიჩნევდა. გამოკითხეს მოსწავლეები, მათი უმრავლესობაც თვლიდა რომ თანაკლასელებზე ძლიერები იყვნენ. დაადგინეს რომ ადამიანს რაც ნაკლები აქვს იტელექტის კოეფიციენტი,(IQ) მით უფრო დიდი წარმოდგენა აქვს საკუთარ თავზე, და პირიქით – მაღალი IQ მქონე ადამიანები, უფრო სწორად აფასებდნენ თავიაანთ შესაძლებლობებს.

ფსიქოლოგების მოსაზრებით, საკუთარ თავზე დადებითი წარმოდგენის ქონა ზოგადად ცუდი არაა, თუკი ის გადაჭარბებული დოზით არ არის. ზედმეტად სრულყოფილების განცდაში კი არასლულფასოვნების კომპლექსი იმალება. არსებობს ბევრი შემთხვევა, როცა ადამიანი დანაშაულს სრულყოფილების კომპლექსის გამო სჩადის. (დოსტოევსკის “დანაშაული და სასჯელი” გაიხსენე და ჰიჩკოკის “თოკი”.) სირთულეების გადალახვისა და იმედგაცრუების შიშის გამო, ადამიანს ეჭვი უჩნდებ საკუთარ შესაძლებლობებში და არასრულფასოვნების განცდა ეუფლება, თუმცა ხშირად მას მაინც ჰგონია რომ სხვაზე მაგარია, და თავის პასიურობას სიზარმაცით ხსნის. (ნიჭიერები ვართ, მაგრამ ზარმაცები.) წარუმატებლობის სხვისთვის და სხვა ფაქტორებზე  გადაბრალება ყველაზე მარტივი გამოსავალია. ასეთი ადამიანები ამბობენ: რომ არ მეზარებოდეს პრეზიდენტი გავხდებოდი. (საოცარია პირდაპირ, ნუთუ არსებობს ქვეყანა, სადაც ადამიანებს პრეზიდენტობა ეზარებათ?!)

ვფიქრობ, ადამიანი მუდმივად უნდა ისწრაფვოდეს სრულყოფილებისაკენ, (მერე რა, რომ ვერასდროს ვერ მიაღწევ სრულყოფილებას? მუღამიც მაგაშია!) რისთვისაც მას ზომიერი არასრულფასოვნების განცდა სჭირდება, რაც მისთვის მამოძრავებელი ძალა უნდა გახდეს.

ხო, კიდევ ერთი, სრულყოფილებისაკენ მოძრაობისთვის ჩემთვის საჭიროა “შენ” არსებობდე. სანამ გაგიცნობდი, მე ვიყავი მანქანა ბორბლების გარეშე, შენთან ურთიერთობამ კი ბორბლები შემასხა. დროებით ჰანა,  ჩემო ძვირფასო, ჩემო ბორბალო. (ღიმილი)

არავინ

მე–13 პაემანი

დღეს ჩვენი მე–13 პაემანი მინდა გავიხსენო. შენი ორიგინალური იდეები ყოველთვის მაოცებს, მაგრამ ტყის სიღრმეში, ბეწვის ხიდზე, შეხვედრა მაინც განსაკუთრებული იყო. ახლაც რეალურად ვგრძნობ იმ ადგილას გამეფებულ გარემოს. უცნაური ადგილი აღმოჩნდა, უცნაური და ამავდროულად ცოტა ფანტასტიკურიც. ჯერ მარტო ისეთი ჩუმი ხმაური იდგა ირგვლივ.

იცი რას მაგონებს ეგ სიჩუმე? წარმოიდგინე რომ ჰოლივუდში გადაღებულ ისტორიულ ფილმს უყურებ, სპეცეფექტებით და ყველა იმ დეტალით რაც მსგავსი სიუჟეტის ფილმს სჭირდება. საბრძოლო ბატალიების დროს კი ცოტა ხნით კადრი გააჩერე და ყური მიუგდე – უამრავ ხმას გაიგონებ!

ხმლების ჭახა–ჭუხს, ცხენების ჭიხვინს და ფლოქვების თქარათქურს, მეომრების ქოშინს, ყვირილს, ვაის, უის, კვნესას, დაჭრილი მებრძოლების სხეულიდან შადრევანივით ამოხეთქილი სისხლის ხმას, სისხლის მიწაზე დინების ხმას… აი, იმ უდაბურ ადგილასაც ზუსტად ეგეთი სიჩუმე იყო. პაუზის ღილაკზე თითის დაჭერა და ყველაფერი ერთნაირად ახმაურდებოდა. მაგრამ გადავრჩით. (ღიმილი)

მაშინ შენ ერთ მომენტში მკითხე – რაზე ფიქრობ? – მე გიპასუხე: არაფერზე მეთქი. ვიცრუე. არ მინდოდა სასიამოვნო დუმილი დამერღვია. სამაგიეროდ ახლა გაგიზიარებ ჩემ იმდროინდელ ფიქრებს.

ბედისწერაზე და შემთხვევითობაზე ვფიქრობდი ჰანა. ტორტონ უაილდერის (Thornton Wilder) წიგნი გამახსენდა – The Bridge of San Luis Rey. მოთხრობა პერუს მთებში ხიდის ჩანგრევით იწყება, რასაც ბერი შეესწრო, რომელიც ბედის წყალობით ხიდის ჩანგრევამდე ორიოდე წუთით ადრე გაჩერდა იქვე ახლოს – სულის მოსათქმელად. უბედურ შემთხვევას ხუთი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ბერმა კი გადაწყვიტა მათი წარსულის შესახებ ფაქტები შეეგროვებინა და შეძლებისდაგვარად დაედგინა თუ რატომ მაინცადამაინც ის ადამიანები და არა სხვები. რა იყო ეს, შემთხვევითობა თუ ბედისწერა?

ხიდზე იმას ვფიქრობდი, ჩვენი ერთმანეთთან შეხვედრა ბედისწერა იყო თუ შემთხვევითობა. რატომ არ ჩაინგრა მაშინ ხიდი როცა ჩვენ გავიარეთ? და თუ ჩაინგრეოდა რა იქნებოდა ამის მიზეზი?

ამ თემზე სხვა დროსაც მიფიქრია. ალბათ, ხვდები რომ პასუხის გაცემა ადვილი არაა. თვითონ წიგნი კი ძალიან საინტერესოა და გირჩევ წაიკითხო. ავტორს ნაშრომისთის პულიცერის პრემია მიანიჭეს და ასევე აღიარებულია ამერიკული ლიტერატურის კლასიკურ ნაწარმოებად. წიგნის თავიდან – ბოლომდე გააზრება არც ისე ადვილი საქმეა. მასში ვერც ცალსახა პასუხებს მიიღებ დასმულ კითხვებზე. მე საკმაოდ ადრე წავიკითხე და კარგად აღარც მახსოვს. ბოლოს ერთ ნაწყვეტს მოვიტან წიგნიდან:

А скоро и мы умрем, и память об этих пятерых сотрется с лица земли; нас тоже будут любить и тоже забудут. Но и того довольно, что любовь была; все эти ручейки любви снова вливаются в любовь, которая их породила. Даже память не обязательна для любви. Есть земля живых и земля мертвых, и мост между ними – любовь, единственный смысл, единственное спасение.

არავინ

ასანთი “ზებრა”

გაზქურა ავანთე, ჩაიდანით წყალი ავადუღე, ჩაი დავასხი ორ ფინჯანში, შაქარი ჩავყარე, (უშაქრო ჩაის რა გემოს ატან?) ორივე ფინჯანი მაგიდაზე დავდგი. სკამზე დავჯექი, ჩაის ჭიქიდან ამომავალ ორთქლს სული შევუბერე და შენი ჩაის ჭიქიდან ამომავალ ორთქლს შევურიე – ჩვენი ჩაის ორთქლები ერთმანეთს შეხვდა. (ღიმილი) რადგან მე ბევრჯერ შევუბერე სული ორთქლს, უფრო მალე გაცივდა ჩაი და შენი ჩაის ორთქლი, რომელიც უფრო ცხელი იყო, (რადგან არავინ უბერავდა სულს) უფრო მაღლა ავიდა ვიდრე ჩემი ჩაის ორთქლი – ჩვენი ორთქლები ერთმანეთს დაშორდნენ.

ჩაის სმის დროს ასანთის კოლოფი მეჭირა ხელში და ვათამაშებდი. ჰაერში ვაგდებდი და ვცდილობდი მაგიდაზე ვერტიკალურ მდგომარეობაში დამეყენებინა, თან კოლოფის შიგნით ასანთის ღერების ჩხრიალს ვუსმენდი – მიყვარს ეგ ხმა.

ამავდროულად კოლოფზე გამოხატულმა ზებრამ მიიქცია ჩემი ყურადღება. რა უნდა ზებრას ასანთის კოლოფზე? – მაშინვე ეს კითხვა გამიჩნდა. ან აქამდე როგორ არ მიფიქრია ამის შესახებ.

ზებრის გარშემო დიდი კამათია ატეხილი, ვეღარ გაურკვევიათ იგი შავია თეთრი ზოლებით თუ პირიქით. მაგ კითხვაზე ერთი გონებამახვილური პასუხი მაქვს გაგებული: შავკანიანებისთვის ზებრა შავი ცხოველია თეთრი ზოლებით, თეთრკანიანებისთვის კი თეთრი – შავი ზოლებით. მეტაფორების მოყვარულები ზებრას ადამიანის ცხოვრებას ადარებენ და მის შავ–თეთრ ზოლებს, ადამიანის ცხოვრებაში არსებულ ცუდ და კარგ პერიოდებს უკავშირებენ. მეც მომწონს მსგავსი შედარება. ისიც არ უნდა დაგავიწყდეს რომ ზებრის სხეულის მოხატულობა უნიკალურია და არ მეორდება, როგორც ადამიანის თითის ანაბეჭდი. ყველა ადამიანის ცხოვრებაც განსხვავებულია ერთმანეთისგან და ამ მხრივაც ჰგავს ზებრის შავ–თეთრი ზოლების განლაგებას. პესიმისტები იმასაც ამბობენ: ზებრას ყოველთვის ერთით მეტი შავი ზოლი აქვსო – ვეთანხმები, თუმცა მაგას გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს.

დავუბრუნდეთ კითხვას – რა უნდა ზებრას ასანთის კოლოფზე? თავიდან მეგონა რომ თავად ზებრის “ფილოსოფიური ხასიათიდან” გამომდინარე იქნებოდა ასანთის კოლოფზე. ასანთიც ხომ ანთებამდე ღია ფერისაა, მერე კი იწვება და შავდება, ანუ თეთრ ფერს მოსდევს შავი ფერი. არის რაღაც ლოგიკა? მეგობრაბსაც ვკითხე: ერთმა მითხა ზებრა ჩემთვის სიცხესთან ასოცირდება და ასანთზეც შეიძლება მაგიტომ ხატიაო, მეორემ მითხრა, ალბათ, ასანთის გამომშვები ფაბრიკის დირექტორსაც ჩემსავით ძალიან უყვარს ზებრებიო.

ინტერნეტში ვცადე უფრო ზუსტი პასუხის მოძებნა, მაგრამ ბევრს ვერაფერს მივაგენი. ერთი ის გავიგე, რომ მოსკოვთან ახლოს მდებარე ქალაქში არსებული ასანთის ფაბრიკა უშვებს ზებრებიან ასანთს ბულგარეთის დაკვეთით. ხო, სხვათაშორის მაგ ფაბრიკაში თურმე გაბრაზებული პენსიონერები რეკავენ შემდეგი ტექსტით: გუშინ მაღაზიაში ასანთი შევიძინე, დავთვალე და კოლოფში 42 ღერი აღმოჩნდა, მაშინ როცა მეზობლის კოლოფში 46 ღერი იდო… (წესით და რიგით კოლოფში 45 ღერი უნდა იდოს.)

ასანთის შექმნის ისტორიასაც გადავხედე და მივხდი: ზებრის ასანთის კოლოფზე ყოფნის ასახსნელად განსაკუთრებით ღრმა აზრების ძიება უაზრობა. მარტო ზებრა კი არა? ასანთის კოლოფზე უამრავი რამის ნახვაა შესაძლებელი, შენ მარტო წარმოიდგინე: ცხოველები, ფრინველები, თვითმფრინავები, ადამიანები და ა.შ. ფილატელისტი კი ვიცოდი მაგრამ ვინმე ასანთის კოლოფებსაც თუ აგროვებდა არ მეგონა, ამ ყველაფერს ფილუმენია ეწოდება.

წითელი თავუკა რომ აქვს ასანთს ეგეთი მომწონს მე. შენს ცოტა ხნით წითურად შეღებილ თმებს მაგონებს, ჩემო ჰანა, ჩემო ასანთის ღერო. (ღიმილი) ადამიანი ასანთის ღერი – ანუ რას ავანთებდი ერთხელ ანთება რომ შემეძლოს?  ნერონი ამაზე დაუფიქრებლად გაგცემდა პასუხს: ის რომს შეენთებოდა. მე კი გეტყვი რომ შენ წაგიკიდებდი ცეცხლს და სანამ ჩავიფერფლებოდით ერთად ვივლიდით…

პ.ს. ასანთის ღერის სევდა – და რა ძნელია იყო ასანთის ღერი, და კბილის საჩიჩქნად გამოგიყენონ.

არავინ

ნატიფი

გამარჯობა ჩემო ნატიფო!

სომერსეტ მოემის რომანს ვკითხულობდი, “მთვარე და ექვსპენიანი”, წიგნში ერთი ჩვეულებრივი ფრაზა შემხვდა: ნატიფი, სამხედროსავით დამახასიათებელი ზიზღით წარმოსთქვაო. ვისთვის ჩვეულებრივი, ჩემში კი ამ წინადადებამ მეხსიერებაში მოგონებები ამოატივტივა. ახლა შევეცდები მოგონებებიდან ერთი ტივი შევკრა და ერთად გავცუროთ ზღვაში. მესაჭე მე ვიქნები, შენ წინ დამიჯექი და ასე ვიცუროთ. (ღიმილი)

თავიდანვე ვიტყვი რომ სიტყვა ნატიფი ძალიან მიყვარს. ნატიფი – კარგად ჟღერს, მე ასე მესმინება. ნატიფი –ლამაზად გამოკვეთილი, მშვენიერი, მოხდენილი, ფაქიზი, – ასეა განმარტებული ეს სიტყვა.

სავალდებულო სამხედრო სამსახურში მსახურობისას, ვარჯიშის დროს, სამხედრო ნაწილიდან ქუჩაში გამოვდიოდით მთელი ასეული და სამხედრო დისციპლინის დაცვით, მწყობრად დავრბოდით. ქუჩაში, ერთ–ერთ შენობას პატარა აბრა ეკეთა, რომელზეც “ნატიფი ხელოვნების სკოლა” ეწერა. სიტყვა ნატიფი დიდი, დანარჩენი კი შედარებით მცირე ზომის ასოებით. ამიტომ ყოველთვის მიხაროდა იმ ქუჩაზე ჩარბენა. ჯერ სამი ის, რომ სამხედრო ნაწილიდან გარეთ გადიოდი, “გრაჟდანზე”, მეორე ის რომ გოგონებსაც შეათვალიერებდი და პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი – ნატიფი, ამ საოცარი ასოთწყობის ამოკითხვა კიდევ ერთხელ შემეძლებოდა.

ეს ის ცნობილი სკოლა არ არის, პარიზში, ლუვრის მოპირდაპირედ რომ დგას და საინტერესო არქიტექტორებს ზრდის, რომლებმაც მოგვიანებით მრავალი ნატიფი შენობა შემატეს პარიზს, ბოზ–არტის (Beaux-Arts) სტილის სახელით ცნობილი. ის შენობა მუდამ დაკეტილი იყო, მაგრამ ჩემთვის აბრაზე “ნატიფი”–ს დანახვა მაინც ერთგვარი შვება იყო სამხედრო სამსახურის მოსაწყენი და ძალზედ უხეში ცხოვრების სტილიდან გამომდინარე.

ასე რომ ჩემთვის სრულიად გასაგებია, თუ როგორი ინტონაციით იტყვის ნამდვილი სამხედრო პირი სიტყვას, ნატიფი. რომელ სინატიფეზეა საუბარი როცა ოფიცერი ავიაგამანადგურებლის მიერ დაბომბვას სილამაზეს უწოდებს. ადამიანი პროფესიის მიხედვით იცვლება, და ეს ნორმალურიცაა. ასევეა სამხედროც, ისიც იცვლება, განსაკუთრებით ომის შემდეგ.

ახლა ერთ ფილმზე მოგიყვები. ეს არის ორენ მოვერმანის ფილმი “მაუწყებელი”. (“The Messenger”) კოტია ფოსტალიონი ხომ გახსოვს? (ფილმი “მე, ვხედავ მზეს”) გამწარებული, სოფლის კრებაზე წერილებით სავსე ჩანთას რომ დააგდებს ძირს და ღმერთს შესთხოვს, ჩამოდი დედამიწაზე და შენ თვითონ დაარიგე წერილები, აღარ მინდა მე ფოსტალიონობა და სოფლელებისთვის მათი შვილების ფრონტზე დაღუპვის ცნობების მიტანაო. მოგეხსენება ამერიკელები პრაგმატული ხალხია, ისინი ღმერთის დედამიწაზე ჩამოსვლას ვერ დაელოდებოდნენ და ამიტომაც პენტაგონში სპეციალური განყოფილება შექმნეს (Casualty Notification), რომლის ამოცანაც ომში დაღუპული ამერიკელი მებრძოლების შესახებ მათი ოჯახის წევრებისათვის და ნათესავებისათვის ინფორმაციის დროულად შეტყობინებაა. სწორედ ამაზეა მოვერმანის ფილმიც.

ფილმის მთავარ გმირებს, კაპიტან ტონის (ვუდი ჰარელსონი) და სერჟანტ ვილის (ბენ ფოსტერი) მეტად რთული მისიის შესრულება უწევთ. დამეთანხმები ადვილი არ არის კარზე დაკაკუნება და მშობლისთვის იმის თქმა, რომ მისი შვილი დაიღუპა. ამასთან ერთად საჭიროა წინასწარ განსაზღვრული ინსტრუქციის დაცვა, მაგალითად ჯობია კარზე დააკაკუნო, თორემ ზარად შეიძლება რაღაც მხიარული მელოდია იყოს. ასევე პირდაპირ უნდა უთხა – ის დაიღუპა, ან მოკვდა. არ შეიძლება თქვა, ჩვენ ის დავკარგეთ, რადგან ეს ორაზროვანი ნათქვამია. აკრძალულია დაღუპული მებრძოლის ოჯახის წევრს ხელით შეეხო. მოკლედ, მაუწყებლები, რომლებთაც ამერიკელებმა “სიკვდილის ანგელოზები” უწოდეს, დიდი პროფესიონალიზმით და მე ვიტყოდი მკაცრი სინატიფით ასრულებენ თავიაანთ საქმეს.

ფილმში, ერთ–ერთი დაღუპული მეომრის ქვრივი, სერჟანტს ასეთ ამბავს უყვება: ერთხელ კარადა გავაღა, საიდანაც პერანგი (ქმრის) გადმოვარდა. მე მას ვუსუნე. საშინელი სურნელი ჰქონდა. საზიზრარი. ეს არც ქალის სურნელი იყო, არც სასმელის, არც თამბაქოს კვამლის. მას სიბრაზის, გაღიზიანების სუნი ასდიოდა… და შიშის. მას იმ ადამიანის სუნი ასდიოდა, როგორ ადამიანადაც ის იქ იქცა.

აი, ხომ გეუბნებოდი ომი ცვლის ადამიანს მეთქი. ამით ჩვენი ცურვა დამთავრდა. კარგად ჩემო ლამაზად გამოკვეთილო.

არავინ

სიტყვებზე მეტი

ყველაფერს სიტყვებით ვერ გადმოსცემ, სხვა დანარჩენისთვის კალიგრამი არსებობს.

დღეს, როგორც ყოველთვის, შენზე ვფიქრობდი, შენზე და ჩვენს მომავალზე. ყრუ – მუნჯების ქორწილში მიმავალი მუსიკოსის ფიქრები მომდიოდა თავში. მუსიკოსის, რომელსაც ვერ გაეგო თუ რა უნდა გაეკეთები ქორწილში, სადაც ქორწილის ყველა სტუმარი ყრუ –მუნჯი იქნებოდა – რა აზრი ექნებოდა მის მიერ შესრულებულ მუსიკას?! მერე, ბუნდოვან და გაურკვეველ მომავალზე ფიქრს შევეშვი და პიკასოს მოპარული ნახატზე ცნობების კითხვის წყალობით ჩემთვის სრულიად უცნობი მხატვარი აღმოვაჩინე, რომელიც ნახატებს საბეჭდი მანქანის საშუალებით ქმნიდა. ამაზე ცოტა მოგვიანებით.

ადამიანმა მრავალი ათასწლეულის წინ დაიწყო ინფორმაციის გრაფიკულად გადმოცემის გზების ძიება. პირველ მცდელობას კლდეებზე შესრულებული ნახატები წარმოადგენს. ასეთი პიქტოგრაფიული ნამუშევრების უძველესი ვარიანტები აღმოჩენილია დევანდელი ერაყის ტერიტორიაზე, ჩინეთში.

შემდეგ პიქტოგრამამ ევოლუცია განიცადა და გაჩნდა იდეოგრამა. იდეოგრამა არის გრაფიკული სიმბოლო და გამოხატავს მთელ სიტვას, საგანს, იდეას. დიდი ხნის მანძილზე პიქტოგრამა და იდეოგრამა ერთობლივად გამოიყენებოდა ინფორმაციის გადმოსაცემად. ამის კარგი მაგალითია მაიას ტომების გრაფიკული წერილები.

წლების განმავლობაში იდეოგრამამაც განიცადა ცვლილება და უფრო აბსტრაქტული ხასიათი მიიღო. უკვე მნიშვნელოვანი აღარ იყო საგანი და მისი განმომხატველი გრაფიკული სიმბოლო ვიზუალურად ერთმანეთის მსგავსი ყოფილიყო.

დაახლოებით ჩვ. წ. ა – მდე III – II ათასწლეულის მიჯნაზე დაიწყო გრაფიკული ნიშნების ბგერით გადმოცემა. ამავე პერიოდში შეიქმნა ანბანი, რომელის შექმნაც შუმერებს უკავშირდება.

ანბანის შექმნის მერე კი დაიწყო კალიგრაფიის (kali – ლამაზი, gramma – წერილობითი ნიშანი) გაუმჯობესება. იმის გამო, რომ საუკუნეების მანძილზე ადამიანს ხელით უხდებოდა დიდი მოცულობის ტექსტების გადაწერა, მისმა დონემ განვითარების მაღალ მწვერვალებს მიაღწია. სამაგიეროდ მე მაქვს საშინელი კალიგრაფია. მე–11 კლასშიც კი მასწავლებელმა “უ” და “ბ” ასო  გამომიწერა პირველკლასელივით, იმდენად საშინლად ვწერდი. (ღიმილი)

თუ რამე არ ავურიე ეს იყო დამწერლობის განვითარების მოკლე ისტორია. ყველაფერი კი იმიტომ დავწერე რომ კალიგრამის შესახებ გითხრა.

ტერმინი კალიგრამი პირველად ფრანგმა პოეტმა, გიიომ აპოლინერიმ იხმარა. იგი ორი სიტყვის შერწყმით წარმოიქმნა – კალიგრაფია და იდეოგრამა. (შენ უკვე იცი თუ რას ნიშნავს კალიგრაფია და იდეოგრამა. )

მართალია ტერმინი გვიან გაჩნდა, თუმცა ჩვ. წ. აღ – მდე III საუკუნეში უკვე იქმნებოდა კალიგრამის ნიმუშები. ის პოპულარული იყო ძველ საბერძნეთში, შუასაუკუნეების ევროპაში და მეტ – ნაკლებად ახლაც პოპულარული, მაგრამ არც ისე ცნობილი და გავრცელებულია.

საბეჭდი მანქანის გამოგონებამ კი ახალი შტრიხები შემატა გრაფიკულ პოეზიას. კალიგრამის სხვადასხვა სახეობა გაჩნდა. მხატვარმა, რომელზეც ზემოთ გითხარი, საერთოდ არ ხმარობდა ასოებს და მხოლოდ დეფისით, წერტილით და სხვა მსგავსი ნიშნებით ქმნიდა ნახატებს საბეჭდ მანქანაზე. ეს ინგლისელი მხატვარი არის  Dom Silvester Houedard.

მხატვრის სხვა ნამუშევრები შეგიძლია ნახო აქ. კიდევ უამრავი ადამიანის დასახელება შეძლება რომლებიც კალიგრამებს ქმნიდნენ და დღესაც ქმნიან, მაგრამ არ ჩამოვთვლი.

ტატიანა მანკოვას ნამუშევრები არის აქ.

ახლა ჩემ ნახლაფოთარ კალიგრამებს გაჩვენებ:

შენ რომ ქოლგა არ დაგრჩენოდა სახლში, ალბათ, ამ კალიგრამას ვერ შევქმნიდი.

ამას კი მხოლოდ ტოტალიზატორში მოთამაშე ადამიანი გაიგებს. ბილეთში მარტო ერთი თამაში რომ დარჩება “დასასმელი”, ის ერთი თამაშიც თავიდან სასურველი შედეგით რომ წავა, მაგრამ….

აქ კი ცოტა წავიპლაგიატე. ზუსტად ასეთი კონსტრუქციის კალიგრამი ვნახე სხვის მიერ შესრულებული, მე უბრალოდ სიტყვები შევცვალე. ის ნამდვილად ზუსტად გამოხატავს ჩვენს მდგომარეობას – თან ახლოს ვართ და თან ერთად არ ვართ. ხოდა თუ წავედით ზღვაზე, ვუცქიროთ მზის ჩასვლას, სველ სილაზე კალიგრამები ვხატოთ და კიდევ ის ვაკეთოთ რასაც ვერც სიტყვებით და ვერც კალიგრამით ვერ გადმოსცემს ადამიანი.

არავინ

სოლარიუმი

გამარჯობა ჰანა!

რომ იცოდე როგორ მენატრები… სადაც არ უნდა წავიდე ყველგან შენ გხედავ. ქუჩაში მაწანწალა ძაღლი შემხვდა, დიდ, შავ თვალებში შევხედე და იქაც შენ დაგინახე, მერეღა მივხვდი, მის თვალებში მხოლოდ შიშმშილის გრძნობა ჩანდა – მეტი არაფერი.

საღამოთი რძეს ვსვავდი და შენი თოლიასავით თეთრი სხეული მომაგონდა. ხო, მართლა, რას გადაეკიდე ამ სოლარიუმს? შეეშვი რა ამ ხელოვნურ გარუჯვებს. გასაგებია, კაკაოც კარგია, მაგრამ მე რძე მირჩევნია. იმასაც ამბობენ ულტრაიისფერი სხივები მავნებელია ჯანმრთელობისთვისო.

აკვა და არომა შხეფებს ნატურალური მზის სხივები ჯობია. ხომ იცი, ადამიანები ოდითგანვე თაყვანს სცემდნენ მზეს, მაშინ როცა ისინი კერპთაყვანისცემლები იყვნენ, ახლა კი ხელოვნური მზის აბაზანები მოიგონეს და მას სცემთ თაყვანს.

ჯერ ჰორიზონტალურიო, მერე ვერტიკალური სოლარიუმი და ამის შემდეგ იმაზე დაიწყეს კამათი რომელია უკეთესი, რომლის საშუალებით უფრო სწრაფად ხდება კანის გაშოკოლადისფრება. არადა ისიც არ იციან რომ ნამზეურის სწრაფად მიღება სულ სხვა კომპონენტებზეა დამოკიდებული. მნიშველოვანია ნათურების რაოდენობა, მათი სიმძლავრე და UV-A, UV-B სხივების ურთიერთქმედება.

ზოგიერთი ყოველდღე დადის სოლარიუმში და აქამდე ისიც ვერ გაიგო რომ “ზაგარი” ქართული სიტყვა არ არის (ეს რათქმაუნდა შენ არ გეხება) და მის მაგივრად სიტყვა გარუჯვა, ასევე, კიდევ უფრო ნაკლებად გავრცელებული სიტყვის – ნამზეურის ხმარება ჯობია. თუმცა ნამზეური როგორ უნდა იხმარო ზამთარში. კარგი, მაშინ ნასოლარიუმი. (ღიმილი)

სოლარიუმის მავნებლობა ვახსენე ზევით – კანის კიბოს იწვევს თურმე, თვალებზეც უარყოფითად მოქმედებს და მასზე დამოკიდებულებას იწვევს. ერთგვარი ნარკომანი შეიძლება გახდე – ულტრაიისფერ სხივებზე დამოკიდებული, რასაც ტანორექსია ჰქვია. კიდევ სითეთრის შიში ჩნდება. წარმოიდგინე ჰანა, დილით იხედები სარკეში და შენ თავს სრულიად თეთრს ხედავ, შენ გეშინია და საწოლის ქვეშ ძვრები, ამ დროს მე შემოვალ ოთახში, მკერდში ჩაგიკრავ და დაგამშვიდებ. (ღიმილი) ბევრ ქცეყანაში 18 წლამდე ადამიანებს ეკრძალებათ სოლარიომში სიარული. შენ დიდი ხანია 18 წლის აღარ ხარ, ეს უბრალოდ ცნობისთვის გითხარი.

ახლა, ზედმეტად ცალმხრივად რომ არ გამომივიდეს იმასაც გეტყვი, სოლარიუმს დადებითი მხარეებიც აქვს.  პროცედურის დროს ადამიანი თავს ბედნიერად გრძნობს, დეპრესია რა არის საერთოდ ავიწყდება და თავში ეგძოტიკური აზრები მოსდის.

ეგზოტიკურ აზრებს სოლარიუმი რად უნდა. ცოტაც მოითმინე, მზემ ძალა მოიკრიბოს და მის სხივებს მივუშვიროთ მკერდი ზღის ნაპირას შეზლონგზე წამოწოლილებმა. გახსოვს ბავშვობაში კოკო შანელით რომ გაშინებდნენ? ხოდა, ისიც იცოდე, კოკო შანელს მიუძღვის დიდი წვლილი ფრიდრიხ ვოლფის მიერ მოგონილი აპარატის პოპულარიზაციაში. (სოლარიუმის აპარატზე მოგახსენებ.)

ვზივარ და ვიღიმი, მაგარი ხარ ჰანა, მაინც როგორ მოიფიქრე სოლარიუმში წიგნის კითხვა?!

კარგად, ჩემო ჭკვიანო გოგონა.

არავინ